ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ : ਪੁਰਾਣੀ ਹੋਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬੁਰਾਈ ?

8 ਤੋਂ 9 ਮਾਰਚ 2025 ਦੀ ਰਾਤ, ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਸੰਤ ਦੇ ਆਉਣ ‘ਤੇ, ਕਿਊਬੈਕ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘੜੀ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਅੱਗੇ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਰਾਤ 2 ਵਜੇ ਅਚਾਨਕ 3 ਵਜ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਕੀਮਤੀ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ ਗੁਆ ਬੈਠੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮਿਲੇਗੀ। ਪਰ ਕੀ ਇਹ ਵਾਕਈ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਸੌਦਾ ਹੈ ? ਥਕਾਵਟ ਵਧ ਜਾਣਾ, ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰਿਥਮ ਵਿੱਚ ਅੜਚਣਾਂ ਪੈਣ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ, ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹਰ ਸਾਲ ਮੁੜ ਉਭਰਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਬਹਿਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਸੀਂ ਘੜੀ ਦੀਆਂ ਸੂਈਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਸ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ।

ਅਸੀਂ ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ?

ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਊਰਜਾ ਦੀ ਬਚਤ ਹੋ ਸਕੇ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਪਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ। ਪਰ ਅੱਜ, ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਬਚਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਬਦਲਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਸ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਜੇ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰਕ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲਯ ਨੂੰ ਡੋਲ੍ਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੜਬੜ, ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਅਤੇ ਹਿਰਦੇ-ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਨੀਂਦ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਸੜਕ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਸਕੈਚਵਾਨ ਅਤੇ ਯੂਕੋਨ ਨੇ ਸਾਲ ਭਰ ਲਈ ਇੱਕੋ ਸਮਾਂ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਓਂਟਾਰੀਓ ਨੇ ਵੀ ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਹ ਕਿਊਬੈਕ ਅਤੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ ? ਹਰ ਕੋਈ ਦੂਜੇ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਕਿਊਬੈਕ ਵਾਸੀ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਇਸ ਬੇਲੋੜੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਵ ਨੂੰ ਸਹਿ ਰਹੇ ਹਨ—ਕੁਝ ਇੰਝ, ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ… ਪਰ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੇ!

ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਾਤ ਪਾਈਏ ?

ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ, ਤਾਂ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰੀਏ। ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਉਪਾਇ ਹਨ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਮੂਡ ‘ਤੇ ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ :

1. ਆਪਣੀ ਸੁੱਤਣ ਦੀ ਘੜੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਦਲੋ। ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਰ ਰਾਤ 15 ਤੋਂ 20 ਮਿੰਟ ਜਲਦੀ ਸੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਨਵੇਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੋ ਸਕੇਗਾ।
2. ਸਵੇਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਲਵੋ। ਰੋਸ਼ਨੀ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਘੜੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਾਗੋ, ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੋ ਜਾਂ ਘਰ ਦੇ ਪਰਦੇ ਖੋਲ੍ਹੋ, ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਨਵੇਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਸਕੇ।
3. ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ-ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ। ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਜਾਂ ਟੀਵੀ ਦੀ ਚਮਕਦਾਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੀਂਦ ਲਿਆਂਦਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰਮੋਨ ਮੇਲਾਟੋਨਿਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸੌਣ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਿਸ਼ਤਰ ‘ਚ ਲੰਮੇ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਸੁੱਤਣ ਤੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ।
4. ਨਿਯਮਿਤ ਰੁਟੀਨ ਬਣਾਓ। ਆਪਣੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਸੌਣ-ਜਾਗਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੱਖੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਨਵੇਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕੇ।
5. ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਦਿਓ। ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦਾ ਅਸਰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਨਾ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਖੁਦ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਦਿਓ।

ਅਤੇ ਫਿਰ ?

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇਹ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਝੱਲਣੀ ਔਖੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਅਗਲਾ ਸਮੇਂ ਬਦਲਾਅ 1 ਤੋਂ 2 ਨਵੰਬਰ 2025 ਦੀ ਰਾਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਪਿੱਛੇ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਹ ਉਸ ਗੁੰਮ ਹੋਈ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੋਵੇਗਾ… ਅਗਲੇ ਬਸੰਤ ਤੱਕ ਹੀ!

ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਾਲੇ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਇਹ ਵਿਅਰਥ ਦੀ ਘੜੀਆਂ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰੀਤ ਸਹਿੰਦੇ ਰਹਾਂਗੇ। ਜਨਤਾ ਦੀ ਰਾਏ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ—ਦੋਵਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਹਿਮਤ ਹਨ : ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਆਦਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਤਾਂ ਫਿਰ, ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਅਖੀਰਕਾਰ ਘੰਟਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇਹ ਘੜੀ ਰੋਕਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰੇਗਾ ?